हनुमान जयंती

🕉🕉 *हनुमान जी व आयुर्वेद* 🕉🕉                                                        _*हनुमान जन्मोत्सव निमित्त शुभेच्छा !!*_                                                                                       👉हनुमानजी पवनपुत्र म्हणजेच वायूचे पुत्र असून हनुमंतावर वायू महाभूताचा प्रभाव आहे.आयुर्वेदात पंचमहाभूतांपैकी वायूला खूप महत्त्व असून त्याचे प्रचंड असे सामर्थ्य आहे.या वायु तत्वा मुळेच शरीरातील सर्व क्रिया घडत असतात.परंतु शरीराला उपकारक ठरण्यासाठी वायुला साम्यावस्थेत ठेवावे लागते.                                                            _*"नास्ति तैलात परम् किंचिदौषधम् मारुतापहं।"*_                                                              म्हणजेच वातावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी तेल हे श्रेष्ठ औषध आहे.आयुर्वेदात यासाठीच _*नियमित तेलाचा अभ्यंग (मालिश)*_ करायला सांगितले आहे. यामुळे शरीर बलवान/वज्रवत बनते.कदाचित यामुळेच तर नाही दर शनिवारी आपण मारुतीला तेल वाहत असतो ?                                                                                                         👉हनुमानजी माता सीतेच्या शोधात लंकेला जात असताना त्यांचा निथळलेला घाम समुद्रातील मगरीने प्राशन केला व त्यापासून जन्माला आलेल्या हनुमंताच्या पुत्राचे नाव _*मकरध्वज*_ असे होते. याने अहिरावण व महिरावण या राक्षसांना पराभुत केले होते. _*आयुर्वेदात मकरध्वज*_ नावाचे औषध _*रसशास्त्रात*_ सांगितले असून वैवाहिक सौख्य (पौरुष्य) साठी हे बेजोड औषध आहे.हनुमंताच्या पौरुषत्वाचे वर्णनच कदाचित या कथेतून मांडले आहे.                                                                                      👉राम रावणाच्या युद्धाच्या वेळी मेघनाद च्या अस्त्राने लक्ष्मणजी मूर्च्छित पडले असताना _*सुषेन*_ वैद्यांना हनुमानजींनी  लंकेहून आणले होते. _*संजीवनी बुटी*_ च्या शोधात हनुमानजी गेले असता सर्वच वनस्पती चमकतांना दिसल्यामुळे ते पर्वतच उचलून आणतात.याविषयी असा उल्लेख आहे की,राक्षसांच्या मायावी शक्तीमुळे(संभ्रम निर्माण करण्यासाठी) सर्व वनस्पती चमकत होत्या,परंतु काही जाणकार वैद्यांमध्ये अशी मान्यता आहे की _*हनुमानजीं च्या दृष्टीत सर्वच वनस्पती या संजीवनी असल्यामुळे  त्यांना चमकताना दिसत होत्या.*_ असे म्हटलेच आहे की- _*जगत् एवम् औषधं।*_ म्हणजेच या सृष्टीतील सर्वच वनस्पती औषधी आहेत.मात्र असेही म्हटले आहे की _*योजकस्तत्र दुर्लभः।*_ म्हणजेच त्या वनस्पतीची संजीवनी सारखी योजना करू शकणारे(वैद्य) मात्र दुर्लभ आहेत.                                                           👉हनुमान जयंती/रामनवमीला  _*सुंठवडा*_  प्रसाद म्हणून वाटला जातो.यात _*सुंठ,साखर व खोबरे*_ असते.यादरम्यान वसंत ऋतू असल्याने सुंठ कफविकारासाठी व वातनाशक म्हणून _*कंबरदुखी, आमवात, संधीवात*_ कमी करण्यासाठी उपयुक्त असते.सुंठ वात,कफ कमी करतेच त्या बरोबर पचन सुधारते व पौरुष शक्ती ही वाढवते.                                *डॉ.शशिकांत कापडणीस*                                                         *(आयुर्वेदाचार्य)*